İsrail'de tartışmalı yasa oylandı, sokaklar karıştı

İsrail parlamentosunun Yüksek Mahkeme'nin denetim yetkilerini kısıtlayan tartışmalı bir tasarıyı ilk tur görüşmelerde onaylamasının protestocular sokakları doldurdu. 

Tartışmalı reform, Yüksek Mahkeme'nin hükümetin kararını gözden geçirmesine ve bozmasına izin veren makuliyet doktrinini ortadan kaldırıyor.

Bir anayasa değişikliği olan yasanın ilk tur oylamada gerekli çoğunluğun sağlanmasının ardından binlerce kişi sokaklara döküldü. Protestocular Başbakan Benjamin Netanyahu'nun aşırı sağcı hükümeti tarafından desteklenen tartışmalı yasanın derhal geri çekilmesini talep etti.

Protestocular ana otoyolları kapatarak Tel Aviv, Kudüs ve Hayfa gibi büyük şehirlere erişimi kestiler.

Polis, ülke genelinde en az 24 göstericinin "kamu düzenini ihlal etmekten" tutuklandığını açıkladı.

Polisten yapılan açıklamada, "İsrail polisi yasalar çerçevesinde ifade ve protesto özgürlüğüne izin vermeye devam edecek, ancak kamu düzeninin ihlal edilmesine, trafik kurallarının bozulmasına ve tüm yol kullanıcılarının riske atılmasına izin vermeyecektir" denildi.

Protestocular Ben Gurion Uluslararası Havaalanında, Tel Aviv'deki ABD Büyükelçiliği önünde ve Kudüs'teki başbakanlık konutu önünde büyük gösteriler planladı. Protestolar Tel Aviv'in merkezindeki Kaplan Caddesi'nde gece düzenlenecek büyük bir mitingle son bulacak.

Sağcı koalisyonun yargı reformunun parçası

Tasarı, Netanyahu'nun aşırı sağcı hükümeti tarafından desteklenen yargı reformu gündeminin bir parçası.

Dün geceki parlamento oturumu sırasında yüzlerce reform karşıtı protestocu Kudüs'teki Knesset'in dışında toplandı ve bazıları binaya girmeye çalıştı.

Koalisyon partilerinin 64 lehte oyu ile kabul edilen tasarıya 56 aleyhte oy kullanıldı. Tasarı gece yarısını aşan çalkantılı bir genel kurul oturumunun ardından kabul edildi.

Oylamanın ardından muhalefet milletvekilleri protesto gösterilerinde bulunurken koalisyon üyeleri zaferi kutladı.

İkinci tur oylama yapılacak

Anayasa, Hukuk ve Adalet Komisyonu Başkanı ve reformun önde gelen isimlerinden Simcha Rothman, 31 Temmuz'da yaz tatili başlamadan önce yapılması beklenen ikinci ve nihai görüşme için son versiyonu hazırlıyor.

Bu, Netanyahu'nun Mart ayında protestolar ve genel grev nedeniyle askıya almasından bu yana yargı reformuyla ilgili bir tasarının ilk kez onaylanması anlamına geliyor.

Askıya alma muhalefet ile Haziran ayında başarısızlıkla sonuçlanan bir diyaloğu kolaylaştırmayı amaçlıyordu.

Oylamadan önce Netanyahu, mahkemelerin ve İsrail vatandaşlarının haklarının hiçbir şekilde zarar görmeyeceği konusunda güvence verdi ve "Mahkemeler kararların ve resmi atamaların yasallığını incelemeye devam edecektir" dedi.

Her ne kadar Yüksek Mahkeme orantısızlık, ayrımcılık ve yasadışılık gibi diğer gerekçelerle hükümet kararlarını bozma yetkisine sahip olsa da pek çok hukukçu yürütme ve yasama organlarının çakıştığı bir ülkede makuliyetin kuvvetler ayrılığı için hayati bir güvence olduğunu düşünüyor.

Mahalefetin tepkisi

Muhalefet lideri Yair Lapid, koalisyonu "yozlaşmış ve kendine hizmet eden amaçlar" peşinde koşmak için bu hükmü ortadan kaldırmakla suçladı.

Lapid, Ocak ayında Yüksek Mahkeme tarafından İçişleri ve Sağlık Bakanı olarak atanması iptal edilen ultra-Ortodoks lider Aryeh Deri'ye atıfta bulunarak, reformun "hüküm giymiş bir suçlunun bakan olarak atanmasına" olanak sağladığını savundu. Deri bir yıl önce vergi kaçırdığı iddiasıyla diskalifiye edilmişti.

Reformun mimarı Adalet Bakanı Yariv Levin, yasanın "hükümeti yasaların üstüne çıkarmadığını", ancak yasa koyucuların halktan destek alan politikaları uygulamalarına izin verdiğini savundu.

Oylamadan saatler önce Cumhurbaşkanı Isaac Herzog, kolaylaştırılmış diyaloğun başarısızlığına rağmen "bir anlaşmanın mümkün olduğuna" inandığını belirterek tarafları müzakere masasına dönmeye çağırdı.

Makuliyet standardı tasarısı 

Ülkede yoğun tartışma ve protestolara neden olan tasarı Anayasa'da yapılan bir değişiklik. Düzenleme İsrail mahkemelerinin seçilmiş yetkililer tarafından alınan kararlara "makuliyet standardı" olarak bilinen standardı uygulamasını engellemeyi hedefliyor.

Makuliyet standardı, sorumlu ve makul bir makamın üstlenebileceği kapsamın ötesinde olduğu düşünülen hükümet idari kararlarına karşı yargısal denetime izin veren bir genel hukuk doktrini.

Yasanın savunucuları, mahkemenin hükümet politikasını kendi görüşleriyle altüst etmesine olanak tanıyan son derece öznel bir yargısal aktivizm aracı olduğunu savunuyor. Başsavcının da aralarında bulunduğu karşı görüştekiler ise bu aracın yolsuzlukla mücadele ve bireylerin keyfi ve kaprisli hükümet kararlarından korunmasını sağlamak için gerekli olduğu görüşünde.